Jogasutry Patandżalego w przekładzie Leona Cyborana
I. O samadhi, czyli skupieniu
- I nauczanie jogi
- Joga – powściągnięciem zjawisk świadomości
- Wtedy – stan widza w swojej naturze
- Lub ma naturę wspólną ze zjawiskiem
- Zjawiska – pięciorakie; uciążliwe i nieuciążliwe
- Miary poznawcze, wypaczenie, fantazjowanie, sen, przypomnienie
- Naoczność, poznanie rozumowe, przejęcie poznania-miarami poznawczymi
- Wypaczeniem – błędne poznanie nie oparte na naturze rzeczywistości
- Fantazjowanie – pozbawione rzeczywistości, będące następstwem poznania słów
- Sen – zjawiskiem z podporą pratjaji pustki
- Przypomnienie nie dopuszcza do zanikania przeżytego przedmiotu
- Powściągnięcie ich ćwiczeniem i bezpragnieniowością
- Ćwiczenie – dążeniem do stałości w nim
- Uprawiane długi czas, nieprzerwanie, ze skupioną uwagą – trwałym stopniem
- Uświadamianie panowania wolnej od pragnienia przedmiotu widzialnego i objawionego – bezpragnieniowością
- Wyższe od niej – niepragnienie gun mającej rozpoznanie puruszy
- W następstwie postaci myślenia, przenikania, błogości, stanu ‘jestem’ – z uświadomieniem
- Po ćwiczeniu z pratjają ustania, z resztką sanskar – inna
- Pratjaja naturalna – u bezcielesnych i rozpuszczonych w prakrti
- U innych w następstwie wiary, energii, pamiętliwości, skupienia i poznania prawdy
- U ostro-potężnych – bliskie
- Z powodu słabości, średniości i nadmierności – wyższy nawet od nich
- Lub przez skupianie się na Iśwarze
- Iśwara – szczególnością puruszy, nietknięty uciążliwościami, karmanem, owocowaniem, złożem
- W nim nieprzewyższalny zalążek wszechwiedzącego
- Mistrzem nawet pradawnych z powodu nieograniczenia czasem
- Jego nazwą – pranawa
- Powtarzanie jej i kontemplowanie jej znaczenia
- Przez to – zarówno dojście do wewnętrznego ‘ja’, jak i zanik przeszkód
- Choroba, otępienie, niezdecydowanie, nieskupianie się, brak energii, niepowściągliwośc, błędne poznanie, nieosiągnięcie stopnia, nieumocnienie się – oto przeszkody rozpraszające świadomość
- Cierpienie, złe samopoczucie, drżenie ciała, wdech i wydech – symptomami rozproszenia
- Dla usunięcia ich – ćwiczenie z jedną tattwą
- Przez pielęgnowanie życzliwości, współczucia, zadowolenia, tolerancji dla szczęścia, nieszczęścia, dobra i zła – oczyszczenie świadomości
- Lub przez wydychanie, wstrzymywanie prany
- Lub powstałe przeżycie unieruchamiające umysł
- Lub beztroskie, jaśniejące
- Lub świadomość pozbawiona pragnień jako przedmiot
- Lub z poznaniem majaku, snu jako podporą
- Lub przez kontemplację zgodnie z upodobaniem
- Od najmniejszego atomu do największej wielkości jej panowanie
- Z osłabionymi zjawiskami jak w kamieniu szlachetnym utkwienie w tym, zabarwienie się tym, czy jest to podmiot ujmowania, instrument ujmowania, czy przedmiot ujmowania – popadnięciem
- Spośród tych zmnieszane z fantazjami słowa, rzeczy i pojęcia – popadnięciem z myśleniem
- Po oczyszczeniu z przypomnień, jak gdyby pozbawione swojej natury, ujawniające samą tylko rzecz – bez myślenia
- Tym samym objaśnia się – z przenikaniem i bez przenikania mające przedmiot subtelny
- A przedmiotowość subtelna rozciąga się aż do alingi
- Te same – skupieniem z zalążkiem
- Po udoskonaleniu bez przenikania – czystość atmana
- W niej poznanie pełne prawdy
- Od poznania prawdy objawionej i rozumowej ma odmienny przedmiot z powodu szczególności rzeczy
- Zrodzona z niego sanskara krępuje inne sanskary
- Po powściągnięciu nawet tego, dzięki powściągnięciu wszystkiego – skupienie bez zalążka
II. O sadhanie, czyli drodze dojścia
- Asceza, medytacja, skupienie się na Iśwarze – krijajogą
- Dla wywołania skupienia i dla osłabienia uciążliwości
- Niewiedza, stan ‘jestem’, pragnienie, awersja, przywiązanie – uciązliwościami
- Niewiedza – glebą dla pozostałych: uśpionych, osłabionych, wyłączonych, czynnych
- Widzenie w nietrwałym, nieczystym, niewygodnym, bezjaźniowym trwałego, czystego, pomyślnego, jaźni – niewiedzą
- Pozorna jedność natury mocy widzostwa i widzenia – stanem ‘jestem’
- Pragnienie rodzi się w następstwie przyjemności
- Awersja rodzi się w następstwie przykrości
- Przywiązanie, płynące przez zabieganie o siebie, utrzymuje się nawet u wiedzącego
- Te subtelne usuwa się przez powrotną drogę rozwoju
- Ich zjawiska usuwa się kontemplacją
- Złoże karmana, mające korzeń w uciążliwościach, może dać o sobie znać w obecnym, przyszłym żywocie
- Gdy jest korzeń, to jest jego owocowanie jako wcielenie, okres życia, doznanie
- One – skutkami przyjemnymi, przykrymi w zależności od zasługi lub przewinienia
- Przez niewygody przemiany, udręki, sanskar i z powodu przeciwstawiania się zjawisk gun – wszystko tylko niewygodą dla rozpoznającego
- Przedmiotem usuwania – niewygoda przyszła
- Kontakt widza i przedmiotu widzenia – przyczyną przedmiotu usunięcia
- Przedmiot widzenia ma naturę przejrzystości, aktywności i stałości, tworzy naturę elementów i narządów psychicznych, służy dla doznawania i uwalniania
- Wisiesze, awisiesze, sama tylko linga i alinga są złożone z gun
- Widz – samym tylko widzostwem; chociaż czysty, patrzy na pratjaję
- Tylko dla niego istota przedmiotu widzenia
- Chociaż zniszczony, gdy ma służenie zakończone, nie zniszczony z powodu wspólności z innymi niż on
- Kontakt – przyczyną ujmowania natury mocy własności i właściciela
- Jego przyczyną – niewiedza
- Gdy jej nie ma, nie ma kontaktu – usunięcie – to jedyność widzostwa
- Niezmącone poznanie rozróżniające – środkiem do usunięcia
- Ma on siedmiorakie poznanie prawdy ustopniowane aż do kresu
- Przez wypełnienie członów dodatkowych jogi, gdy zaniknie nieczystość, nastaje światło poznania rozróżniającego
- Jamy, nijamy, asany, pranajama, pratjahara, dharana, dhjana, samadhi – ośmioma członami dodatkowymi
- Niekrzywdzenie, prawda, niekradzenie, brahmaczarja, nieposiadanie – jamami
- Nie ograniczone kastą, miejscem, czasem, okolicznościami, na wszystkich stopniach – wielkim ślubem
- Oczyszczanie, zadowolenie, asceza, medytacje, skupienie się na iśwarze – to nijamy
- Gdy atakują słabości – wytwarzanie przeciwieństwa
- ‘Słabości – krzywdzenie itd. czynione, nakłanianie do nich, pochwalanie ich – następstwem żądzy, gniewu, zaslepienia; drobne, średnie,wielkie; bezkresnym ich owocem – cierpienie, niewiedza’ – oto stosowne przeciwdziałania
- Po ugruntowaniu się w niekrzywdzeniu w jego obecności ustaje wrogość
- Po umocnieniu się w prawdzie – zależność czynów i skutków
- Po ugruntowaniu się w niekradzeniu zbliżają się wszelkie klejnoty
- Po ugruntowaniu się w brahmaczarji – osiągnięcie mocy
- Gdy trwa w nieposiadaniu, poznaje intuicyjnie stany wcieleń
- Przez oczyszczanie – ‘unikanie’ własnego ciała i niełączenie się z innymi
- Czystość sattwy, pogoda umysłu, jednolitość, zwycięstwo nad narządami psychicznymi i zdolność widzenia atmana
- Przez zadowolenie – osiągnięcie nieprzewyższalnego szczęścia
- Moc nadludzka nad ciałem i narządami psychicznymi – na skutek zniknięcia nieczystości – dzięki ascezie
- Moc nadludzka ze skupienia – dzięki skupieniu się na Iśwarze
- Asana – nieruchoma i wygodna
- Wraz z rozluźnieniem napięcia, połączeniem się z nieskończonym
- Dzięki temu nie atakują pary przeciwieństw
- Gdy to jest, przerywanie biegu wdechu i wydechu – pranajamą
- Ma stany: zewnętrzny, wewnętrzny, stłumiony; ćwiczona miejscem, czasem, liczbą; długotrwała, subtelna
- Czwarta – przekraczająca przedmiot zewnętrznego i wewnętrznego
- Przez to znika zasłona przejrzystości
- I zdolność umysłu do dharan
- Gdy narządy psychiczne po oddzieleniu się od swoich przedmiotów niejako naśladują właściwą naturę świadomości – to pratjahara
- Przez to najwyższe opanowanie narządów psychicznych
III.O wibhuti, czyli jogicznych mocach
- Związanie świadomości z miejscem – dharaną
- W tym jednostajność pratjaji – dhjaną
- Ta sama mająca jaśnienie samej tylko rzeczy, jak gdyby pozbawiona swojej natury – samadhi
- Trójka w jednym – sanjamą
- Przez opanowanie jej światło poznania prawdy
- Zastosowanie jej na stopniach
- Trójka – wewnętrznym członem dodatkowym w porównaniu z poprzednimi
- Nawet ona – zewnętrznym członem dodatkowym dla bez zalążka
- Pokonanie i powstanie sanskar wyłaniania i powściągnięcia – przemianą powściągnięcia inherentną świadomości w momencie powściągnięcia
- Jej potok wyciszony od sanskary
- Zanik i powstanie stanu wszechsłużenia i jednolitości – przemianą skupienia świadomości
- W nim zaś jednakowa pratjaja uciszona i powstała – przemianą jednolitości świadomości
- Przez to objaśnia się przemianę cech, oznak czasowych i stanów w elementach i narządach psychicznych
- Wyciszonym, powstałym i nieokreślonym cechom towarzyszy posiadacz cech
- Odmiennośc następstw – przyczyną odmienności przemian
- Sanjamą na trójce przemian – poznanie przeszłości i przyszłości
- Zmnieszanie słowa, znaczenia i pratjaji przez [błędne] utożsamianie jednych z drugimi; przez sanjamę na rozdzieleniu tego – poznanie mowy wszelkich istot
- Przez unaocznienie sanskary – poznanie poprzednich wcieleń
- Pratjaji – poznanie cudzej świadomości
- A nie z podporą, bo nie ma ono występowania przedmiotu
- Przez sanjamę na postaci ciała, po stłumieniu jego mocy jako przedmiotu ujmowania, po oddzieleniu ujawniania dla oka – zniknięcie
- Karman natychmiastowy i powolny; przez sanjamę na nim – poznanie kresu życia, lub z omenów
- Na życzliwości itp. – potęgi
- Na siłach siły słonia – itd.
- Przez skierowanie światła przejawu – poznanie subtelnego, ukrytego, oddalonego
- Poznanie wszechświata przez sanjamę na słońcu
- Na księżycu – poznanie ładu gwiazd
- Na gwieździe polarnej – poznanie ich ruchu
- Na ośrodku pępkowym – poznanie ładu ciała
- Na studzience gardła – ustanie głodu i pragnienia
- Na nadi żółwiej – stałość
- Na świetle głowy – widzenie siddhów
- Lub od przejaśnienia – wszystko
- Na sercu – wgląd w świadomość
- Sattwy i puruszy absolutnie niezmieszanych wspólna pratjaja – doznaniem, bo służy komuś drugiemu; przez sanjamę służąca sobie poznanie puruszy
- Stąd rodzą się: przejaśnienie, słyszenie, czucie, widzenie, smakowanie i powonienie
- One w skupieniu – szkodliwym dodatkiem, w wyłonieniu – mocami
- Przez rozluźnienie przyczyny związania i doświadczenie przejścia – wejście świadomości w inne ciało
- Od pokonania udany – nieprzyleganie do wody, błota, kolców itp. oraz wyjście
- Od pokonania samany – ogień
- Przez sanjamę na związku przestrzeni z narządem słuchu – boska władza słyszenia
- Przez sanjamę na związku ciała i przestrzeni i przez popadnięcie w stan lekki jak bawełna – poruszanie się w przestrzeni
- Zjawisko sztuczne na zewnątrz – wielka bezcielesność; od niej – zanik przysłony przejrzystośći
- Przez sanjamę na grubym, właściwej naturze,subtelnym, inherencji i celowości – pokonanie żywiołów
- Stąd pojawienie się atomizacji itd., doskonałośc ciała i nieprzeszkadzanie ich cech
- Uroda, wdzięk, siła, diamentowa zwartość – doskonałością ciała
- Przez sanjamę na ujmowaniu, właściwej naturze, stanie ‘jestem’, inherencji i celowości – pokonanie narządów psychicznych
- Stąd – szybkość umysłu, stan bez narządów i pokonanie pradhany
- Samo tylko rozpoznanie odmienności puruszy i sattwy ma zwierzchnictwo nad wszystkimi stanami i podmiotowość wszechpoznania
- Przez nielgnięcie nawet do tego, po zaniku zalążka błędu – kajwalia
- Przy zapraszaniu przez wzniosłych – nietworzenie lgnięcia i pychy z obawy nie życzonego sobie ponownego przylgnięcia
- Przez sanjamę na momencie i jego następstwie – poznanie zrodzone z rozróżniania
- Od tego postrzeganie ekwiwalencji, dzięki nieograniczeniu odmienności rodzajem, oznaką i miejscem
- To poznanie zrodzone z rozróżniania – wyzwalające, ma wszechprzedmiot, ma przedmiot na wszelki sposób i jednocześnie
- Gdy jednakowość czystości sattwy i puruszy – to jedyność
IV.O kajwali, czyli absolutnej wolności
- Moce powstałe przez urodzenie się, leki , zaklęcia, ascezę i skupienie
- Przemiana w inny rodzaj – przez wylew pierwiastków twórczych
- Przyczyna wywoławcza – nie poruszająca pierwiastki twórcze, ale od niej przerwanie przeszkody, jak rolnik
- Świadomości wytworzone z samej tylko świadomośći ‘jestem’
- Przy zróżnicowaniu przejawu jedna świadomość porusza liczne
- Spośród nich złożona z kontemplacji – bez złoża
- Karman jogina – ani jasny, ani ciemny, trojaki – innych
- Od niego przejaw wasan takich, które odpowiadają jego owocowaniu
- Chociaż poprzedzielanych rodzajem wcieleń, miejscem i czasem – bezpośrednie następstwo przypomnień i sanskar z powodu jednorodności
- A ich bezpoczątkowość – z powodu wieczności pragnienia
- Z powodu łącznego wyznaczania przez przyczynę, skutek, złożę i podporę świadomościową, gdy tych brak – brak ich
- Przeszłe i przyszłe z własnej natury jest – z powodu różnicy form czasowych i cech
- Te zjawione i subtelne mają naturę gun
- Od pojedynczości(jedności) przemiany – realność rzeczy(wistości)
- Z powodu zróżnicowania świadomości przy tożsamości rzeczy, drogi tych dwu – oddzielnie
- A rzecz nie jest zależna od pojedyńczej świadomości, bo nie byłaby dla niej źródłem poznania; wtedy co by to było?
- Zależnie od zabarwienia się nią świadomości – rzecz poznawana, lub nie poznawana
- Zawsze są poznawane zjawiska świadomości – z powodu nieprzemienialności puruszy, ich pana
- Nie jest ona samoświetlna z powodu bycia przedmiotem widzenia
- A nieujmowanie obu w jednej chwili
- Jako przemiot widzenia innej świadomości – nadmierne związanie intuicyjnej świadomośći z intuicyjną świadomością i pomieszanie przypomnień
- Od podmiotu uświadomienia, nie ulegającego zmnieszaniu – po popadnięciu w jego postać – doznanie swojej intuicyjnej świadomośći
- Świadomość zabarwiona widzem i przedmiotem widzenia ma wszechrzecz
- Chociaż ona pstrokata od niezliczonych wasan, służy dla innego – z powodu tworzenia kombinacji
- U widzącego szczególnego – ustanie wytwarzania stanu atmana
- Wtedy świadomość, skłonna do rozróżniania, przybliża kajwalię
- W szczelinach tego – inne pratjaje, z sanskar
- Porzucenie ich – mówiło się – jako uciążliwości
- U obojętnego nawet wobec ‘wielkiej kontemplacji’ od rozpoznania rozróżniającego w najwyższym stopniu – skupienie ‘spłukiwacz cech’
- Od niego – zanik uciążliwości i karmana
- Wtedy, od wieczności poznania pozbawionego wszelkiej przysłony i zamącenia, ma przedmiot poznania nikły
- Potem – zakończenie następstwa przemian gun, mających służenie zakończone
- Następstwo, zasadzające się na momentach, jest ujmowalne aż do kresu przemian
- Przeciwrozwój gun, pustych dla puruszy – to jedyność, lub moc podmiotu świadomości utrzymująca się w swojej naturze
Źródło Leon Cyboran ‘Klasyczna joga indyjska’ PWN, Warszawa 1986