Yamy – zasady moralne w praktyce asan

Fragment książki BKS Iyengara ‘Light on the Yoga Sutras of Patanjali’ dotyczący zasad moralnych – yam

II.29    yama niyama asana pranayama pratyahara dharana dhyana samadhayah astau angani

Przykazania moralne (yama), reguły samooczyszczania (niyama), pozycje (asana), kontrola energii poprzez oddech (pranayama), wycofanie zmysłów ku wnętrzu do ich źródła (pratyahara), koncentracja (dharana), kontemplacja (dhyana) i połączenie świadomości z duszą (samadhi) – są ośmioma członami jogi.

Ograniczenia i reguły (yama, niyama) określone przez tradycję i przekaz towarzyszą nieustannie praktyce jogi. Chociaż asana, pranayama i pratyahara stanowią wyodrębnione całości, to są one wzajemnie powiązane służąc wyrażaniu ukrytych aspektów jogi. Człony, które pozwalają poszukującemu na rozwój w sztuce jogi, nazywa się sadhaną rozwojową. Dzięki nim możemy sięgać wyżej i wyżej. Pięć pierwszych członów jogi dotyczy jednostkowego wysiłku w celu rozwoju świadomości, podczas gdy dharana, dhyana i samadhi są uniwersalnymi przejawami lub naturalnymi stanami jogi (yoga svarupa).

II.30    ahimsa satya asteya brahmacarya aparigrahah yamah

Nie wyrządzanie krzywdy, prawda, powstrzymywanie się od kradzieży, wstrzemięźliwość oraz uwolnienie od zachłanności, by posiadać więcej niż potrzeba – są pięcioma filarami yamy.

Zasady yamy zakładają: nie wyrządzanie krzywdy słowem, myślą i uczynkiem (ahimsa); szczerość, prawdomówność i uczciwość (satya); powstrzymanie się od kradzieży lub sprzeniewierzenia majątku albo dobytku drugiego człowieka (asteya); czystość (brahmacarya); nie przyjmowanie darów oraz posiadanie tylko tego co niezbędne, bez uczucia zachłanności (aparigraha).

Każdy, kto praktykuje jogę żyjąc w społeczeństwie, powinien stosować te jasno wyłożone zasady i ograniczenia.

II.31    jati deśa kala samaya anavacchinnah sarvabhaumah mahavratam

Yamy to solenne, mocne, uniwersalne ślubowania nieograniczone miejscem, czasem i pochodzeniem.

Pięć elementów yamy zwiemy ‘solennymi, uniwersalnymi ślubowaniami’, jako że są one nieograniczone pochodzeniem, miejscem, czasem lub sposobem pojmowania obowiązku. Powinny być one bezwarunkowo przestrzegane przez każdego, a szczególnie przez adeptów jogi, niezależnie od pochodzenia i okoliczności, z zastrzeżeniem dotyczącym różnic kulturowych, takich jaki obrzędy religijne, przyrzeczenia i powołania niektórych ludzi. One to kształtują podwaliny zasad, na których opiera się społeczeństwo.

Sutry II.35-39 opisują skutki przestrzegania pięciu yam.

II.35    ahimsapratisthayam tatsannidhau vairatyagah

Ten, kto utwierdza się w nie-krzywdzeniu mową, myślą i uczynkiem, porzuca swą agresywną naturę, a inni w jego obecności wyrzekają się wrogości.

Gdy jogin dogłębnie pojmie naturę krzywdzenia, utwierdza się on mocno w praktyce nie-krzywdzenia. Pokój w słowach, myślach i uczynkach zarówno na jawie jak i we śnie jest przejawem dobrej woli i miłości do wszystkich.

W obecności jogina ludzie i zwierzęta, którzy w innych okolicznościach są gwałtowni i niechętni sobie, porzucają wrogość wykazując przyjaźń i wzajemną tolerancję.

II.36    satyapratisthayam kriyaphalaśrayatvam

Gdy sadhaka (osoba praktykująca jogę) mocno utwierdzi się w postępowaniu zgodnym z prawdą, jego słowa stają się tak potężne, że cokolwiek powie, urzeczywistnia się.

Większość z nas sądzi, że mówi prawdę, lecz prawda jest przypadkowa, niepełna i zależna od komórek. Na przykład, jeśli powiemy ‘Nigdy więcej nie zjem czekoladek’, nie odniesiemy sukcesu, dopóki choć jedna komórka naszego ciała będzie wahać się i przeciwstawiać pozostałym. Gdy dany zamiar w pełni wypłynie z głębi serca, bez obłudy choćby jednej komórki, wówczas stworzymy rzeczywistość, której pragniemy. To nie umysł, ale wewnętrzny głos komórek posiada moc spełniania naszych zamiarów.

II.37    asteyapratisthayam sarvaratnopasthanam

Gdy mocno utwierdzi się w powstrzymywaniu od kradzieży, pojawiają się drogocenne klejnoty.

Człowiek, który nie sięga po cudze, zostaje obsypany wszelkimi bogactwami. Ten, kto pozbawiony jest pożądliwości, bez trudu przyciąga to, co jest materialnie i symbolicznie drogocenne, nie wyłączając prawości – klejnotu wszelkich klejnotów.

II.38    brahmacaryapratisthayam viryalabhah

Gdy mocno utwierdzi się we wstrzemięźliwości, to płynie ku niemu poznanie, siła, męstwo i energia.

Celibat przetwarza energię seksualną w rodzącą świetlistość energię duchową (ojas).

Często błędnie rozumie się brahmacaryę wyłącznie w aspekcie kontroli seksualnej, czy celibatu.

Energia seksualna jest najbardziej podstawowym przejawem siły życiowej. Jest ona niezmiernie potężna i należy koniecznie ją kontrolować oraz ukierunkować. W żadnym wypadku nie należy nią pogardzać. A wręcz przeciwnie, powinno się ją szanować i cenić. Ten, kto po prostu usiłuje zdławić lub stłamsić swą energię seksualną w efekcie uwłacza swemu własnemu pochodzeniu. Oczywiście istnieje moralny aspekt zachowań seksualnych, ale różnice kulturowe sankcjonują szeroko różne zachowania.

Jogin może, ale nie musi praktykować zupełnej wstrzemięźliwości; wielki jogin Wasiszta miał setkę dzieci, a mimo to był uważany za osobę żyjącą w czystości (brahmacarin). Wstrzemięźliwość lub kontrola w żaden sposób nie sprzeciwia się lub zaprzecza odczuwaniu radości, a nawet wzmaga ją. Brahmacarya zostaje naruszona tylko wtedy, gdy jedynym czynnikiem motywującym jest przyjemność zmysłowa.

Siła życiowa, która wyraża się w aktywności seksualnej, służy również odnajdywaniu naszego ciepła emocji, żarliwości rozumu oraz idealizmu. Tak jak naszą fizyczną esencją jest sperma lub jajo, tak naszą esencją duchową jest dusza. Ich wzajemne relacje powinny opierać się na współdziałaniu. To właśnie ten twórczy związek purusy i prakrti prowadzi do wolności. Wyrzeczenie jest pozytywnym procesem uwalniania się, a nie pozbawionym wszystkiego mechanicznym odrzuceniem. Dawniej najwięksi jogini byli głowami rodzin. Musimy się nauczyć gospodarować oszczędnie i kontrolować siłę życiową, ponieważ dostarcza ona energii, która przenosi nas do celów innych niż prokreacja.

II.39    aparigrahasthairye janmakathamta sambodhah

Gdy jest się wolnym od pożądania odsłania się poznanie przeszłych i przyszłych żywotów.

Ten, kto żyje wolny od zachłanności i zbędnych rzeczy materialnych, uświadamia sobie prawdziwe znaczenie życia i odsłaniają się przed nim wszelkie aspekty życia.

Wytrwanie w takim wyrzeczeniu prowadzi do poznania przeszłych i przyszłych żywotów, które pojawiają się jak odbicia w lustrze. Gdy sadhaka uwolni się od światowych oczekiwań, staje się szczęśliwą i spełnioną osobą (krtarthan).

Aparigraha oznacza nie tylko nie-posiadanie i nie-przyjmowanie darów, ale także uwolnienie się od sztywnych myśli. Przywiązanie do własnych myśli jest także formą zachłanności – odciskają one silne ślady w świadomości i stają się nasionami, które wydadzą owoce w przyszłości. Aparigraha jest najsubtelniejszym aspektem yamy, trudnym do opanowania. Niemniej należy nieustannie ponawiać wysiłki, aby jasno poznać ‘Kim jestem?’ i ‘Po co zostałem stworzony?’. To odróżniające myślenie pomoże już w tym życiu ukierunkować przyszłe wcielenie. Oto, co Patańdżali ma na myśli, gdy mówi, że wzorzec przyszłych wcieleń odsłania się poprzez aparigrahę.

Tłumaczenie Konrad Kocot

Yamy w praktyce asan

Ahimsa
Niekrzywdzenie, niewyrządzanie krzywdy innym istotom. Każdy z nas ma poczucie sumienia, swoisty wewnętrzny drogowskaz, który jest podstawą naszych moralnych wyborów. Kierowanie się wewnętrzną umiejętnością rozróżniania dobra i zła i bycie w zgodzie z własnym sumieniem zapewnią, że będziemy podążać drogą ahimsy.

W praktyce asan ahimsa powinna przejawiać się poprzez uwzględnianie ograniczeń i możliwości swojego ciała. Nie wolno wykonywać na siłę ruchu, gdyż grozi to urazem. Z drugiej strony kierując się lenistwem, bądź ulegając słabościom ducha, nie wykonując pełni możliwości ruchu, również pozostaniemy w sprzeczności z ahimsą, gdyż zaniedbywanie ciała, uniemożliwianie wydobycia jego pełnego potencjału jest też przemocą, tyranią naszych złych nawyków i charakterów. Własnego sumienia nie można oszukać.

Satja
Zasada ta oznacza postępowanie zgodnie z prawdą, bycie wiarygodnym wobec siebie i wobec innych, zakłada całkowitą szczerość w myślach, słowach i czynach.

W praktyce asan satję powinniśmy przestrzegać poprzez bycie uczciwym wobec siebie samych i swoich działań. Ważne jest uznanie swojego poziomu możliwości, bez gonienia do przodu i bez lenistwa czy tanich wymówek, bez zaprzeczania swoimi działaniami prawdzie, że mamy takie ciało i możliwości, jakie mamy, ze wszystkimi jego ograniczeniami. Pracując z ciałem takim jakie jest, ćwiczymy asany w zgodzie z ‘prawdą ciała’, uznajemy i akceptujemy siebie takimi, jakimi jesteśmy.

Asteja
Zasada ta odnosi się do niekradzenia, ale też do nie bycia zazdrosnym i pożądliwym. W praktyce asan ćwicząc w grupie nie należy być zazdrosnym, porównującym się z innymi, a przez to wdającym się we współzawodnictwo. Inni adepci powinni być raczej źródłem inspiracji niż obiektem porównań.

Brahmaczarja
Człowiek przestrzegający tego prawa, to człowiek pochłonięty studiowaniem swojej Prawdziwej Natury, pogrążony i ukierunkowany na swoją najgłębszą prawdę, tego, kim jest. Patanjali w swoich Jogasutrach, do których odwołuje się joga klasyczna, zaleca wstrzemięźliwość ciała, mowy i myśli, tak, aby zachowaną energię wykorzystywać na drodze własnego rozwoju. W praktyce asan nie należy kierować się jedynie przyjemnością zmysłową, wykonywać tylko tych pozycji które lubimy i unikać tych, które przychodzą nam z trudem. Często praca z najtrudniejszymi, nieprzyjemnymi na początku asanami daje największe rezultaty.

Aparigraha
Prawo to mówi o przeciwstawieniu się pożądliwości i zaniechaniu gromadzenia dóbr, które nie są nam naprawdę potrzebne. Postępowanie zgodne z tym prawem upraszcza życie, czyni je lżejszym i radośniejszym, a człowiek staje się bardziej ufny sobie i zrównoważony wewnętrznie.

W praktyce asan nie należy być ‘pazernym’ na praktykę. Należy praktykować regularnie i intensywnie, ale bez przemęczania się w chęci nadmiernego doskonalenia się. Zachłanność na rezultaty w praktykce jest przeszkodą, a spokojne i nieroszczeniowe podejście do praktyki przynosi owoce.